Konsultacje Społeczne
Przy projektowaniu obecnych planów koncepcji na „rewitalizację” terenu Stawów Cyranowskich, urząd miasta Mielec nie prowadził jakichkolwiek konsultacji społecznych. Pomijając fakt, że procesy rewitalizacji wedle prawa muszą być poprzedzone prawdziwymi konsultacjami społecznymi, miejscy urzędnicy arbitralnie ustalili, że miasto powinno wejść z miejską infrastrukturą na dzikie i cenne przyrodniczo tereny.
Nie ma na to zgody mieszkańców.
Jesteśmy przeciwni błędnym inwestycjom, które w swoich założeniach polegają na wycince hektarów drzew, wybetonowaniu sporego obszaru oraz położeniu kilometrów kostki brukowej, wszystko w imię źle rozumianej „rewitalizacji”.
Domagamy się stworzenia planów działania, które w nieinwazyjny sposób poprawi dostęp do tego miejsca z pełnym zachowaniem jego unikatowego charakteru.
Wnioskujemy o przeprowadzenie prawdziwych konsultacji społecznych, których na etapie przygotowania obecnej koncepcji „rewitalizacji” zabrakło.
Domagamy się szerszego udziału społeczeństwa przy podobnych planach w przyszłości.
Dlaczego warto?
Konsultacje społeczne to proces dialogu pomiędzy przedstawicielami władz (każdego szczebla – od lokalnych po centralne) a mieszkańcami, mający na celu zebranie głosów mieszkańców i w oparciu o nie podjęcie przez władze optymalnych decyzji w sprawach publicznych.
Odporności miast nie wzmacnia się dziś betonem
Rozwój miast uwarunkowany jest kontekstem wynikający ze specyfiki konkretnej epoki. Jeszcze pół wieku temu wyznacznikiem rozwoju miast była ilość wylanego betonu, dziś jest wręcz odwrotnie. Współczesne polityki miejskie kładą nacisk na „zrywanie betonu”, przywracanie naturalnych zasobów przyrodniczych w miastach. Dzieje się tak z uwagi na fakt, iż kluczowym wyzwaniem, przed którym stają współczesne miast, jest dostosowanie do zmian klimatycznych poprzez wzmacnianie ich odporności (rezyliencji). Tę odporność wzmacnia się przede wszystkim poprzez praktyczne zastosowanie idei zrównoważonego rozwoju, która kładzie akcent na taki rozwój miast, który odbywa się z poszanowaniem istniejących zasobów, zwłaszcza tych trudno odnawialny. Do najcenniejszych i najtrudniej odnawialnych zasobów miasta należą jego walory przyrodnicze, zwłaszcza te, które zachowały swój naturalny charakter i nie zostały dotknięte skutkami „betonozy” – prawdziwej plag polskich miast.
Dziś na całym świecie miasta wydają ogromne fundusze na przywracanie naturalnych zasobów przyrodniczych i „zrywanie betonu”, czego najbardziej spektakularnym przykładem jest przywrócenie naturalnej rzeki w Seulu. W połowie XX wieku – epoce prymatu samochodu i betonu – przepływającą przez centrum Seulu rzekę Cheonggyecheon po prostu zabetonowano, budując tam wielopasmową i wielopoziomową autostradę. Jednak aby dostosowywać miasto do nowych wyznań związanych ze zmianami klimatycznymi, w 2005 roku wyburzono autostradę i przywrócono naturalny bieg rzeki, a działania te stały się ikonicznym wręcz przykładem rewitalizacji i nowym symbolem Seulu. W kontekście wyzwań, przed jakimi stoją współczesne miasta oraz aktualnych modeli rozwojowych, pomysł, aby zabudowywać tak cenne zasoby przyrodnicze jak Stawy Cyranowskie, jest zupełnie z innej epoki i z pewnością nie wpisuje się w ideę zrównoważonego rozwoju, nie można go też określać mianem rewitalizacji.
Kwestię rewitalizacji sprowadza się często błędnie do przeprowadzenia remontów, działań inwestycyjnych, podczas gdy ma ona przede wszystkim charakter społeczny, a jej celem jest odbudowa więzi społecznych i tożsamości lokalnej. Zasady oraz tryb przygotowania i prowadzenia rewitalizacji określa ustawa o rewitalizacji z 2015 roku, gdzie kluczowy akcent położony jest na partycypację społeczną i aktywny udział wszystkich interesariuszy. Realizacja inwestycji bez przeprowadzenia procesu konsultacji społecznych jest zaprzeczeniem procesu rewitalizacji.
W przypadku tak ważnych dla społeczności lokalnych spraw, jak kwestia cennych zasobów przyrodniczych, dobrym rozwiązaniem jest przeprowadzenie panelu obywatelskiego. W kontekście dyskutowanej problematyki przykładem może być Gdańsk, gdzie w 2016 roku odbył się pierwszy w Polsce panel obywatelski. Jego tematyka dotyczyła tego, jak przeciwdziałać powodziom w mieście poprzez efektywną politykę wodną i retencję. Panel okazał się wielki sukcesem, gdzie mieszkańcy wspólnie z ekspertami i władzami samorządowymi wypracowali efektywne rozwiązania wzmacniające odporność miasta, przy okazji wzmacniając też poczucie wśród mieszkańców współodpowiedzialności za miasto. To właśnie na obywatelskiej aktywności mieszkańców, ich poczuciu współodpowiedzialności i współdecydowania o mieście, opiera się siła tożsamości lokalnej, będąca kluczowym czynnikiem wzmacniającym odporności miasta.
Konsultacje społeczne są ważne, ponieważ umożliwiają udział społeczności w procesie podejmowania decyzji. Przede wszystkim dają ludziom możliwość wyrażenia swojego zdania, a także zapewniają, że decyzje podejmowane przez władze i instytucje publiczne są bardziej zgodne z potrzebami i oczekiwaniami społeczeństwa.
Konsultacje społeczne to proces, który pozwala społeczności wyrazić swoje opinie i sugestie w kwestiach, które wpływają na ich życie i otoczenie. W ten sposób instytucje publiczne mogą poznać potrzeby i preferencje społeczeństwa i wziąć je pod uwagę podczas podejmowania decyzji.
Konsultacje społeczne mogą dotyczyć różnych kwestii, takich jak planowanie przestrzenne, inwestycje publiczne, polityka społeczna, ochrona środowiska czy planowanie transportowe. Mogą być organizowane w różnych formach, takich jak spotkania publiczne, ankiety, forum internetowe czy spotkania z grupami zainteresowanych.
Co dadzą konsultacje społeczne?
Włączenie mieszkańców w decyzje
Konsultacje społeczne pozwalają mieszkańcom na współdecydowanie o swoim mieście. Mieszkańcy wiedzą najlepiej, co i jak powinno się zmienić
Dialog społeczny
Konsultacje są formą dialogu o tym, jak społeczność widzi swoje miasto. To daje urzędnikom możliwość podejmowania decyzji wspólnie a nie narzucanie ich
Współdziałanie dla zmian
Decyzje podejmowane przez władze i instytucje publiczne są bardziej zgodne z potrzebami i oczekiwaniami społeczeństwa.
Wzmocnienie społeczności
Poprzez włączenie mieszkańców w aktywne decydowanie o tym, co zmienia się w ich mieście, wzmacnia się poczucie przynależności i wspólnoty
Partycypacja w decyzjach
W ten sposób instytucje publiczne mogą poznać potrzeby i preferencje społeczeństwa
Aktywni obywatele
Dzięki konsultacjom każdy członek społeczności swoją opinię na temat działań proponowanych przez rządzących lub własny pomysł na rozwiązanie danego problemu.
Narzędzia i metody prowadzenia konsultacji społecznych
Narzędzi i technik prowadzenia działań partycypacyjnych jest wiele. Wybór metody to przede wszystkim kwestia dopasowania jej do celów konsultacji, ich przedmiotu, uczestników, zasięgu oraz posiadanych zasobów (ilości czasu, środków finansowych czy zasobów ludzkich). W praktyce często trzeba zastosować więcej jak jedno narzędzie, aby osiągnąć zamierzone efekty. Przedstawione poniżej narzędzia tworzą 7 kategorii:
1. Badania – celem jest zbadanie opinii uczestników za pomocą specjalnych narzędzi badawczych, np. spacery badawcze, badania ankietowe, fokusowe, wywiady indywidualne, panele obywatelskie, symulatory budżetu.
2. Debaty – cel to zbadanie opinii uczestników w dyskusji, np. kawiarnie obywatelskie, spotkania konsultacyjne, debaty publiczne CNDP.
3. Warsztaty – chodzi o wspólne wypracowanie rozwiązań przez uczestników, np. Future City Game, planowanie partycypacyjne, warsztaty przyszłościowe, Planning for Real.
4. Warsztaty + badania – tu wykorzystywane są metody warsztatowe i badawcze, np. ocena partycypacyjna.
5. Warsztaty + debaty – ich zadaniem jest przygotowanie opinii i rekomendacji, realizowane są najczęściej przez organy doradcze skupiające się na szczegółowym zagadnieniu, np. World café, sąd obywatelski, 21st Century Town Meeting, forum lokalne, konferencja konsensualna, grupy robocze, zeszyt debaty rodzinnej.
6. Badania + debaty – zbadane zostają opinie uczestników oraz ich ewentualna zmiana pod wpływem debaty czy też uzyskania dodatkowych informacji na dany temat, np. sondaż deliberatywny, warsztat deliberatywny.
7. Warsztaty + badania + debaty – podstawowym celem jest wypracowanie nowych rozwiązań przez uczestników, co wspiera zastosowanie narzędzi badawczych i dyskusji, np. Charrette.
Poniżej omawiamy po jednym narzędziu z każdej kategorii:
1. Spacer badawczy (badanie)
Celem metody jest zbadanie opinii i odczuć uczestników względem określonych aspektów przestrzeni. Ich liczba nie może być zbyt duża – maksimum 8 osób. Czas trwania badania powinien wynieść między 0,5 a 1,5 h. Nie ma odgórnie określonych wymogów względem uczestników, chyba że zadecyduje o nich organizator konsultacji.
Najpierw należy przygotować wytyczne i formularz obserwacji oraz przeprowadzić rekrutację. Podczas „spaceru” badacz prowadzi wywiad z osobami badanymi i zapisuje wszelkie uwagi na formularzu. Badanie kończy podsumowanie wyników.
2. Otwarta przestrzeń (debata)
W debacie chodzi o przedyskutowanie istotnego dla społeczności, ale dość ogólnego tematu oraz stworzenie rekomendacji i zobowiązań. Grupa uczestników może być duża – od kilkunastu osób aż do kilkunastu tysięcy osób. Udział wziąć mogą wszyscy zainteresowani. Organizator debaty powinien wybrać miejsce, w którym jednocześnie może pracować wiele mniejszych grup.
Ogólny temat musi być wybrany i podany do wiadomości odpowiednio wcześniej (przed spotkaniem). Od uczestników zależy określenie konkretnych zagadnień, nad którymi będą pracować i jak podzielą się pracą. Po utworzeniu się grup tematycznych, każda powinna pracować nie dłużej jak 1,5 h. Wypracowane pomysły i ustalenia każda grupa spisuje w raporcie.
3. Planning for Real (warsztaty)
Metoda stosowana w celu wypracowania konkretnych rozwiązań dotyczących zmiany przestrzeni. Liczba osób wynosi maksimum 500, a czas trwania od kilku tygodni do kilku miesięcy. Potrzebny jest moderator oraz trójwymiarowa makieta omawianej przestrzeni. Uczestnikami mogą być wszyscy chętni.
Pierwszym krokiem jest przygotowanie makiety, a następnie praca na niej dużej grupy osób. Uczestnicy warsztatów zapisują swoje problemy, potrzeby oraz proponowane rozwiązania na specjalnych kartach, a później w małych grupach ustalają priorytety. Można zorganizować kilka spotkań różnych grup. Podczas finalnego spotkania wszystkich uczestników dochodzi do rozstrzygnięć.
4. Ocena partycypacyjna (warsztaty + badania)
Jej celem jest stworzenie wspólnej wizji zmian i planu działania. Proces trwa kilka dni, bierze w nim udział kilkanaście – kilkadziesiąt osób, które tworzą grupę reprezentatywną dla społeczności oraz moderator.
Najpierw członkowie społeczności przeprowadzają partycypacyjne badania społeczne. Następnie podczas warsztatów, przy wykorzystaniu wizualnych i interaktywnych zadań, opracowany zostaje plan działania, który na koniec przedstawiony jest społeczności.
5. Sąd obywatelski (warsztaty + debaty)
Przydatny w celu podjęcia decyzji w kontrowersyjnej sprawie. Liczba uczestników od 12 do 16, potrzebny czas to od 2 do 4 dni (choć całość procesu to nawet 3 miesiące). Uczestnicy powinni być reprezentatywni dla społeczności i niezwiązani zawodowo z tematem. Konieczny jest też moderator, eksperci i materiały informacyjne.
Po powołaniu sędziów, zapoznają się oni z materiałami, wysłuchują ekspertów i przedstawicieli grup interesów, po czym opracowane zostają rekomendacje – werdykt.
6. Sondaż deliberatywny (badania + debaty)
Technika pomaga wybrać scenariusz z kilku przedstawionych. Wymagana liczba osób to od 200 do 600, a same spotkania zajmują od 1 do 3 dni. Konieczne jest zapewnienie moderatora i ekspertów oraz przygotowanie materiałów informacyjnych. Uczestnicy wybierani są losowo.
Po wstępnym badaniu grupy respondentów, z całej grupy wylosowane zostaje 30% uczestników, którzy wezmą udział w debacie. Otrzymują oni z wyprzedzeniem materiały informacyjne zawierające alternatywne scenariusze rozwiązań. Po sesji plenarnej uczestnicy pracują w grupach, najlepiej przy wsparciu ekspertów i decydentów. Podsumowanie pracy następuje na wspólnej sesji, po której uczestnicy w niejawnym głosowaniu wyrażają swoje preferencje. Możliwy jest też ponowny sondaż wśród respondentów nieuczestniczących w debacie. Na koniec opracowany zostaje raport.
7. Charrette (warsztaty + badania + debaty)
Metoda służąca dokonaniu zmiany w lokalnej przestrzeni. Grupa powinna liczyć od 50 do 1000 osób, a czas trwania od kilku dni do 2 tygodni. Uczestnikami mogą być wszyscy interesariusze i specjaliści (np. urbaniści, architekci, ekonomiści), ważne też by zapewnić moderatora.
Charrette obejmuje badania społeczne, dyskusję i pracę warsztatową. Grupy robocze pracują nad podtematami, a każda runda prac zakończona jest osobnym spotkaniem plenarnym, na którym dochodzi do podsumowania.
http://www.konsultacjezzasadami.pl/narzedzia-i-metody-prowadzenia-konsultacji-spolecznych.html